Wereldwijd is er een groot tekort aan donororganen. Ook in Nederland zijn er lange wachtlijsten voor orgaantransplantatie.

Het verhandelen van een orgaan is bijna overal illegaal, maar mensenhandelaren spelen in op de vraag door kwetsbare en/of arme mensen te dwingen om bijvoorbeeld een nier af te staan.

Er is steeds meer aandacht voor slachtoffers van criminele uitbuiting. Vaak gaat het om jongeren die gedwongen of gechanteerd worden voor bijvoorbeeld plofkraken, diefstal, fraude en het op naam zetten van auto’s of leningen om een crimineel af te schermen.

Slachtoffers worden soms al geronseld op lagere scholen, maar ook kwetsbare volwassenen (verslaafd, in een schuldpositie of verstandelijk beperkt) lopen gevaar. De aanpak van criminele uitbuiting is lastig omdat slachtoffers tegelijkertijd ook daders zijn.

Vluchtelingen en migranten vormen een kwetsbare groep. Ze spreken de taal vaak niet in het bestemmingsland en zijn niet op de hoogte van hun rechten.

Mensen die op de vlucht zijn, lopen niet alleen gevaar in hun land van herkomst, maar kunnen onderweg in handen komen van mensensmokkelaars waarbij ze een schuld opbouwen waardoor ze in een uitbuitingssituatie terechtkomen.

In de EU-richtlijn tegen mensenhandel (2024) is vastgesteld dat huwelijksdwang of huwelijkse uitbuiting een vorm van mensenhandel is.

Dit is bijvoorbeeld het geval als een minderjarig meisje verkocht wordt om met een volwassen man te trouwen. Ze wordt daarmee het bezit van de man en kan ingezet worden als huis- of seksslaaf.

Arbeidsuitbuiting vindt niet alleen plaats in bijvoorbeeld de mijnen van Congo of bij kinderarbeid in de textielindustrie. Ook in Nederland kennen we schrijnende voorbeelden van deze vorm van mensenhandel.

Veelvoorkomend is de uitbuiting van arbeidsmigranten uit Oost-Europa en Azië in de risicosectoren zoals landbouw, scheepvaart, tuinbouw, industrie, transportsector en horeca. Er zijn ook zorgorganisaties die zich hieraan schuldig maken door het inzetten van kwetsbare cliënten als goedkope arbeidskracht.

Bij gedwongen bedelen worden de verdiensten geheel of gedeeltelijk afgestaan aan een persoon of criminele organisatie.

Het gaat vaak om rondreizende groepen waarbij volwassenen en kinderen met busjes worden rondgebracht, afgezet en aan het einde van de dag opgehaald.

Bij interlandelijke adoptie en draagmoederschap gaat vaak veel mis omdat er een grote vraag is bij mensen die veel geld overhebben voor het vervullen van hun kinderwens. Het verschijnsel ‘babyfarms’ is daar een voorbeeld van. In de EU-richtlijnen tegen mensenhandel (2024) wordt illegale adoptie en gedwongen draagmoederschap als vormen van mensenhandel aangeduid.

Mensenhandelaren en malafide organisaties spelen in op deze vraag door misbruik te maken van kwetsbare mensen die in armoede leven. Zij krijgen een kleine vergoeding voor het afstaan van baby’s of eicellen die vervolgens met veel winst worden verhandeld. Er zijn ook gevallen bekend waarbij baby’s en kinderen worden ontvoerd voor de adoptiemarkt.

Enorm veel producten die wij dagelijks in Nederland gebruiken komen geheel of gedeeltelijk uit het buitenland. Er is weinig (toe)zicht op de omstandigheden bij de verwerking van grondstoffen, de productie en distributie.

Er verschijnen regelmatig nieuwsberichten over situaties van kinderarbeid, onmenselijke arbeidsomstandigheden en dwangarbeid bij de productie van bijvoorbeeld (goedkope) kleding, elektronica en levensmiddelen.